Διαθεματική προσέγγιση
του ποιητικού έργου του Κώστα Καρυωτάκη και εικαστικών έργων του Βίνσεντ Βαν Γκογκ

Στον φίλο Λευτέρη που είναι η αρχή και το τέλος του νήματος…
Στους μαθητές και τις μαθήτριές μας που λύνουν τους κόμπους….

Υπνοδωμάτιο στην Αρλ
Σ.Μ. Απρίλιος 2022

Στη διάρκεια του Β΄ τετραμήνου και σε διάστημα τεσσάρων εβδομάδων οι μαθήτριες και οι μαθητές της Γ΄ Γυμνασίου στο πλαίσιο του μαθήματος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας συμμετείχαν σ΄ ένα φανταστικό λογοτεχνικό και εικαστικό ταξίδι στο χρόνο και το χώρο, καθώς η ποίηση του Κώστα Καρυωτάκη συνάντησε και συνομίλησε με διάσημους πίνακες του Βίνσεντ Βαν Γκογκ. Η διδακτική παρέμβαση «Ένα βράδυ που ο Καρυωτάκης συνάντησε τον Βαν Γκονγκ» περιστράφηκε γύρω από την αισθητική και βιωματική προσέγγιση δύο εκ των πιο γνωστών έργων τέχνης του Ολλανδού καλλιτέχνη «Υπνοδωμάτιο στην Αρλ» και «Έναστρη Νύχτα» και τις δυνατότητες που διάνοιξε η αξιοποίηση του εικαστικού υλικού σε σύνδεση με το διδακτικό αντικείμενο της Λογοτεχνίας για την παραγωγή λόγου, την άσκηση δημιουργικής γραφής και την εικαστική (ανα)δημιουργία.
Για τον σχεδιασμό της παρέμβασης και αναφορικά με τους επιδιωκόμενους στόχους ελήφθησαν υπόψη όσα προβλέπονται από το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών (ΑΠΣ) και το Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών (ΔΕΠΠΣ) για τα διδακτικά αντικείμενα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας και των Καλλιτεχνικών Γυμνασίου. Απορρίφθηκαν οι γνωσιοκεντρικές μέθοδοι και οι δασκαλοκεντρικές πρακτικές και υιοθετήθηκαν βιωματικές και συνεργατικές μέθοδοι μάθησης με ανακαλυπτικό χαρακτήρα που στόχο είχαν την πνευματική, συναισθηματική, κοινωνική, ηθική και αισθητική καλλιέργεια των μαθητών/τριών καθώς και την απόκτηση εκ μέρους τους δεξιοτήτων, γνωστικών και μεταγνωστικών, που ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις της σύγχρονης εκπαιδευτικής πραγματικότητας.
Σε πρώτη φάση οι μαθητές/μαθήτριες μελέτησαν τα βιογραφικά στοιχεία του ποιητή Κώστα Καρυωτάκη, εντόπισαν τα γνωρίσματα που συνδέουν την ποίησή του με το ιστορικοκοινωνικό περιβάλλον της εποχής του, ανέλυσαν τα βασικά χαρακτηριστικά της θεματικής, της γλώσσας-μορφολογίας και της ποιητικής του καρυωτακικού έργου, προσέγγισαν αντιπροσωπευτικά δείγματα της ποίησής του και εμβάθυναν στα ποιήματα που περιλαμβάνονται στο σχολικό εγχειρίδιο της Ν. Λογοτεχνίας «Σα δέσμη από τριαντάφυλλα» (ΟΜΑΔΟΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΑ ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ) και «Βράδυ» (ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ) .

Σε δεύτερη φάση τα παιδιά ήρθαν σε γνωριμία με τον Ολλανδό ζωγράφο Βίνσεντ Βαν Γκογκ και εγκαινίασαν μια πιο διαπροσωπική σχέση με το εικαστικό έργο και τους εκφραστικούς του τρόπους. Ακολούθως, ενθαρρύνθηκαν να εντοπίσουν και να αναδείξουν κοινά στοιχεία και εμπειρίες στη ζωή των δύο καλλιτεχνών, Καρυωτάκη και Βαν Γκογκ. Παράλληλα, πήραν φανταστικές συνεντεύξεις από τον ζωγράφο και κατέγραψαν ερωτήσεις που θα ήθελαν οπωσδήποτε να του κάνουν, ενώ φαντάστηκαν τις απαντήσεις που θα λάμβαναν αξιοποιώντας στοιχεία που είχαν στη διάθεσή τους (πληροφορίες για τη ζωή και το έργο του, τις απόψεις του για τον εαυτό του, την τέχνη και τους καλλιτέχνες, αυτοπορτρέτα και χαρακτηριστικές εικαστικές δημιουργίες)
Η τρίτη φάση της παρέμβασης θεμελιώθηκε πάνω στην υποκειμενική, προσωπική, εμπειρική σχέση των παιδιών με τα έργα του Βαν Γκογκ «Υπνοδωμάτιο στην Αρλ» (1888) και «Έναστρη νύχτα» (1889) και στη σύνδεσή τους με τη γύρω πραγματικότητα. Τα άψυχα έργα ζωντάνεψαν μέσα από τα μάτια, τη φαντασία και τη συγκίνηση των μαθητών/μαθητριών και τα παιδιά βίωσαν τον κόσμο που απλώθηκε μπροστά τους, δέθηκαν συναισθηματικά με τα έργα, διασκέδασαν, ψυχαγωγήθηκαν ώστε με την ολιστική ανάλυση των πλαστικών στοιχείων και τη σύνθεση που ακολούθησε, τα έργα αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για τις δημιουργικές δραστηριότητες (λόγου, γραφής και ζωγραφικής) τις οποίες τα παιδιά εκπόνησαν. Η βιωματική προσέγγιση των ζωγραφικών πινάκων ενισχύθηκε με κατευθυντήρια ερωτήματα και την εφαρμογή της τεχνικής του καταιγισμού ιδεών, όπου χρειαζόταν, με στόχο να διαφυλαχθεί μέσω ενθάρρυνσης η αυθορμησία των παιδιών και το διαδοχικό πέρασμα από το παιχνίδι της παρατήρησης, στο παιχνίδι της ερμηνείας και από εκεί στο παιχνίδι της φαντασίας και της δημιουργικής γραφής που θα άφηνε τους μαθητές/μαθήτριες παρέα με τον Καρυωτάκη να εισβάλλουν στο εικαστικό σύμπαν του Βαν Γκογκ και να το γονιμοποιήσουν.
Ακολουθούν τα φύλλα εργασίας που ενέπλεξαν ενεργά τα παιδιά σε δημιουργικές δραστηριότητες:
ΥΠΝΟΔΩΜΑΤΙΟ ΣΤΗΝ ΑΡΛ_ Φύλλο εργασίας
ΕΝΑΣΤΡΗ ΝΥΧΤΑ_ Φύλλο εργασίας
Οι μαθητές/μαθήτριες ενεργοποίησαν ευφάνταστα τις γνώσεις αλλά και τα προσωπικά τους βιώματα και τα εξέθεσαν στην ολομέλεια, καλλιέργησαν τις αισθητηριακές τους αντιλήψεις, παρήγαγαν και μοιράστηκαν με τους συμμαθητές/συμμαθήτριές τους πρωτότυπες ιδέες, ανίχνευσαν και αξιοποίησαν ταλέντα και δεξιότητες στον προφορικό και γραπτό λόγο συμμετείχαν σε παιχνίδια εικαστικής δημιουργίας ανακαλύπτοντας το ιδιαίτερο προσωπικό τους ύφος, ενδυνάμωσαν τη συναισθηματική και δημιουργική τους νοημοσύνη, διεύρυναν την καλλιτεχνική τους εμπειρία, ανέπτυξαν αξίες και θετικές στάσεις ζωής.
Στην τελική φάση οι μαθητές/μαθήτριες παρουσίασαν τα έργα τους στην ολομέλεια και ακολούθησε σύντομη συζήτηση ανατροφοδότησης που επιβεβαίωσε τα πολλαπλά οφέλη της ενασχόλησης με το εν λόγω πεδίο.

A.Σ. Απρίλιος 2022

Επιμέλεια: Κατερίνα Μπράβου